Żydowski Obwód Autonomiczny. To drugie żydowskie państwo, czyli "sowiecki Syjon" ✡

Jest starszy i większy niż nowożytny Izrael i istnieje do dziś (choć obecnie wyznawców judaizmu jest tam jak na lekarstwo). Jego flaga (tęcza na białym tle) symbolizuje starotestamentowe przymierze, a siedem kolorów to siedem ramion menory. Mówię o Żydowskim Obwodzie Autonomicznym, który powstał w ZSRR, a dziś jest częścią Rosji (Еврейская автономная область, ‏ייִדישע אויטאָנאָמע געגנט‏‎, Yidishe oytonome gegnt).

Narodził się w 1934 roku z rozkazu wierchuszki radzieckiej na dalekim wschodzie Rosji (początkowo myślano o Krymie). Żydowski Obwód Autonomiczny miał rozwiązywać wiele problemów na raz: "uagrykulturalnić" Żydów, wywieźć ich z daleka od stolicy, powstrzymać syjonizm, skolonizować lepiej ten region graniczny i dać im jedno miejsce, gdzie zbudują nowy socjalistyczny naród żydowski. Władze powzięły szerokie działania propagandowe. Rozrzucano ulotki z samolotów, rozwieszano plakaty a nawet w 1936 roku powstał film pod niezbyt subtelnym tytułem "Poszukiwacze szczęścia" ("Искатели счастья").

Jak wiele utopijnych radzieckich pomysłów, ten także spełzł na niczym. Żydzi początkowo niechętnie się tam sprowadzali. Przed wojną oraz zaraz po niej nastąpiły wzmożone osiedlenia (najwięcej Żydów było tam w 1934 roku - stanowili prawie 20% populacji), ale Stalin wszystko zniweczył najpierw wspierając syjonizm (myślał, że towarzysze wprowadzą na Bliskim Wschodzie socjalizm) a potem atakując np. instytucje kulturalne języka jidisz i prześladując Żydów, czy wreszcie doprowadzając do czystek (w 1959 roku w Żydowskim Obwodzie Autonomicznym było 8,8% Żydów, w 2010 już tylko 1%). Historia religii żydowskiej w obwodzie także jest skomplikowana, przeplatana okresami jej zwalczania i budowania nowych synagog.

Dziś obwód autonomiczny ze stolicą w Birobidżanie jest żydowski głównie z nazwy. Żydów pozostał tam mniej niż 1% populacji regionu (większość ostańców opuściła kraj po rozpadzie ZSRR) a synagogi świecą pustkami. Najwięcej repatriantów z Żydowskiego Obwodu Autonomicznego i ich potomków mieszka obecnie w Izraelu, szczególnie na północy w mieście Ma’alot-Tarszicha (hebr. מעלות-תרשיחא; arab. معالوت ترشيحا).

Wciąż możemy spotkać jednak ślady żydowskości w Żydowskim Obwodzie Autonomicznym jak menora na placu przed dworcem kolejowym, nazwy ulic od nazwisk żydowskich poetów czy rubryka w jidisz lokalnej gazety o żydowskiej nazwie "Birobidżan Sztern" (Газета "Биробиджанер штерн"; w alfabecie hebrajskim ‏ביראָבידזשאנער שטערן) .

PS Jeśli spodobał ci się ten tekst, na pewno chętnie przeczytasz także o judeo-tatarach z Krymu - Krymczakach.